Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, εκτός από τον σημαιοστολισμό, αναρτούμε και τη Χάρτα του Ρήγα (εικόνα 1).
Και πέρυσι και εφέτος δεν υπάρχουν μαθητές στις αίθουσες. Γι’ αυτό και εμείς, ως χρέος τιμής, την αναρτήσαμε και θα γίνει η παρουσίασή της από απόσταση.
Αποτυπώνει τη βαλκανική χερσόνησο με τα τοπωνύμια, τις πόλεις και τα χωριά, με ελληνικά ονόματα.
Προκαλεί εντύπωση η αρκετά ακριβής, για την εποχή της, γεωγραφική αποτύπωση. Ωστόσο, αυτό δεν είναι έργο του Ρήγα. Ανήκει σε Αυστριακούς τοπογράφους, αν και ο Ρήγας ήταν δεινός γνώστης της γεωγραφίας.
Η Χάρτα εκφράζει το όραμα του Ρήγα για μια παμβαλκανική κινητοποίηση για ανεξαρτησία, όραμα που εκφράζεται και στον «Θούριο» (Βούλγαροι κι Αρβανίτες και Σέρβοι και Ρωμιοί / με μια κοινή ορμή, για την ελευθερία να ζώσουμε σπαθί).
Για όσους δεν την έχουν δει, η Χάρτα έχει διαστάσεις 2,50 μέτρα Χ 2,40 μέτρα. Είναι ένα παζλ που αποτελείται από 12 + 1 κομμάτια. Το 13ο είναι αναπαράσταση της περιοχής της Κωνσταντινούπολης και του Βοσπόρου.
Διανθίζεται ακόμη με σύμβολα του αρχαίου ελληνικού κόσμου όπως θέατρο, νομίσματα, τοπωνύμια ιστορικών μαχών και άλλους συμβολισμούς.
Αρχικά, είχε τυπωθεί σε 2000, κατ’ άλλους σε 1500 αντίτυπα. Από εκείνη την αρχική έκδοση έχουν σωθεί κάποια, διάσπαρτα σήμερα σε διάφορα μέρη. Μερικά από αυτά έχουν περιέλθει στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, τα οποία, πριν αρκετά χρόνια, προέβησαν σε ακριβή (ακόμα και ως προς το χαρτί ή τους λεκέδες) αναπαραγωγή εκείνης της πρώτης έκδοσης. Ένα αντίτυπο από αυτά βρίσκεται στην κατοχή του σχολείου.
Και λίγα λόγια για τον Ρήγα και τη δράση του.
Ο Ρήγας Βελεστινλής υπήρξε ένας μαχόμενος στρατευμένος διανοητής, πολύ πριν εφευρεθεί ο όρος «οργανικός διανοούμενος».
Υπήρξε ένας «εθνιστής», πολύ πριν ισχύσει η αρχή των εθνοτήτων και, μεταγενέστερα, ο εθνικισμός. Κατά τούτο, ήταν ο μάρτυρας που θυσιάστηκε στα θεμέλια του πρώτου εθνικού κράτους στην Ευρώπη.
Ήταν ταυτόχρονα διεθνιστής και αλληλέγγυος, πολύ πριν τον προλεταριακό διεθνισμό και τον κοσμοπολιτισμό.
Εκτός από πολλά άλλα που έγραψε, μετέφρασε βιβλίο για τις φυσικές επιστήμες (Φυσικής απάνθισμα) για να διδαχθούν τα ελληνόπουλα την αληθινή επιστήμη, για να μην είναι θύματα της αμάθειας / και πιστεύουν ότι η γη είναι … επίπεδη.
Η επιλογή του επίσης να διασκευάσει και μεταφράσει βιβλίο διηγημάτων για τον έρωτα (Σχολείο των ντελικάτων εραστών) δείχνει τον ανθρωπισμό του, με την κυριολεκτική έννοια του όρου, την αντίληψη δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι μια ολότητα στοιχείων και ο έρωτας είναι πτυχή αυτής της ολότητας.
Το γεγονός ότι τέθηκε ο ίδιος επικεφαλής της προσπάθειας για αφύπνιση του γένους αλλά και κινητοποίηση, τον καθιστά και ακτιβιστή. Κι όμως έχουν περάσει 223 χρόνια από τον τραγικό θάνατό του.
Όλα αυτά φόβισαν τις αυστριακές αρχές, και αφού τον συνέλαβαν με όλα τα επαναστατικά έγγραφα, τον παρέδωσαν στους Τούρκους, από τα χέρια των οποίων δολοφονήθηκε.
Το κτήριο της φωτογραφίας (εικόνα 2), είναι ο πύργος Νεμπόισα, στις όχθες του Σάβου, παραπόταμου του Δούναβη, στην άκρη του Βελιγραδίου. Εκεί ανέπνευσε τις τελευταίες ημέρες του βίου του.
Όποιος βρεθεί εκεί, ας ρίξει μια ματιά. Εν είδει προσκυνήματος. Αξίζει τον σεβασμό μας. Πρωτομάρτυρας!
Γ.Π. Καψάλης
